Degeneratieve myelopathie (DM) is een neurologische aandoening die voorkomt bij honden, maar in zeer uiteenlopende mate afhankelijk van het ras. Bij de Shih Tzu blijkt het klinisch risico uiterst laag te zijn, ondanks het voorkomen van een zogenaamde ‘risico-allel’ in de genenpool. Dit artikel wil helder en genuanceerd uitleggen wat DM is, hoe het wordt vastgesteld, welke rol genetische testen spelen, en waarom een evenwichtige benadering belangrijk is voor het behoud van een gezond en divers ras.
Wat is Degeneratieve Myelopathie (DM)?
(DM) Degeneratieve myelopathie is een langzaam verlopende, progressieve ziekte van het ruggenmerg die verlamming van de achterpoten veroorzaakt. Het wordt vaak vergeleken met ziekten als Amyotrofische Laterale Sclerose (ALS) bij mensen. De eerste tekenen zijn subtiele coördinatieproblemen, slepen met de achterpoten en progressieve spierzwakte. Uiteindelijk kan de hond volledig verlamd raken in de achterhand.
Belangrijk om te weten: DM openbaart zich meestal pas op oudere leeftijd (vaak na 8-10 jaar). In vroege fasen kan het makkelijk verward worden met andere aandoeningen zoals artrose, hernia, spondylose of neurologische letsels door trauma.
Hoe wordt DM gediagnosticeerd?
Er bestaat geen eenvoudige bloed- of swabtest die de ziekte zelf definitief diagnosticeert tijdens het leven. Diagnose gebeurt door eliminatie: andere oorzaken voor achterhandzwakte worden uitgesloten met behulp van klinisch onderzoek, beeldvorming (röntgenfoto’s, CT, MRI), EMG-onderzoek en eventueel ruggenmergpunctie.
De enige definitieve diagnose is post-mortem via histopathologisch onderzoek van het ruggenmerg. Dit betekent dat veel vermeende DM-gevallen in werkelijkheid andere, vaak behandelbare oorzaken hadden. Het risico op foute zelfdiagnoses is dus reëel.
De genetische test op (DM) Degeneratieve Myelopathie
Wat wel beschikbaar is, is een DNA-test op de SOD1-gene variant (c.118G>A). Deze variant wordt geassocieerd met DM, maar is geen garantie dat een hond ooit symptomen zal ontwikkelen. Honden kunnen zijn:
- N/N (vrij)
- A/N (drager)
- A/A (genetisch ‘at risk’)
Belangrijk: bij veel rassen met hoge allelfrequenties (veel dragers) zijn klinische gevallen zeldzaam of afwezig. De aanwezigheid van het risico-allel betekent niet dat de ziekte zich zeker zal ontwikkelen. De penetrantie is variabel en vaak laag.
Wat zeggen internationale bronnen hierover?
“While a risk allele has been identified in the breed, clinical cases of DM in Shih Tzus are extremely rare, and a direct causal relationship has not been well established.” – EmbarkVet
Bron
“Risk for developing DM varies with breed, and clinical cases in some breeds are rare.” – UC Davis Veterinary Genetics Laboratory
Bron
OFA Disease Statistics tonen geen klinisch relevante incidentie voor de Shih Tzu.
Bron
Simulatie: genetische vererving en risico
Om te begrijpen waarom drager x drager-combinaties zo’n discussiepunt zijn, hier een theoretische simulatie voor 100 pups:
– 25 pups (25%) zijn genetisch A/A → ze hebben het risicotype maar ontwikkelen slechts in een onbekend klein percentage van de gevallen klinische DM.
– 50 pups (50%) zijn A/N → dragerstatus, geen ziekte maar doorgeven aan nakomelingen.
– 25 pups (25%) zijn N/N → volledig vrij.
Stel dat de penetrantie 10% is: van die 25 genetische lijders krijgen slechts ~2-3 pups daadwerkelijk symptomen, en dan pas op late leeftijd. Het gaat dus niet om 25% zieke pups, maar om een heel beperkt reëel risico dat laat in het leven optreedt.
Waarom testen nuttig blijft
De genetische test is wél zinvol om fokcombinaties slim te plannen en het risico te beperken. Door inzicht in de genetische status van ouderdieren kan men bewuste keuzes maken: drager × vrij is risicoloos qua lijders. Drager × drager verhoogt het risico op A/A-nakomelingen maar kan bij goede planning en registratie het behoud van genetische diversiteit ondersteunen.
Het dilemma: genetische diversiteit versus risico’s
Strikt uitsluiten van alle dragers lijkt aantrekkelijk maar heeft een keerzijde. Het drastisch verkleinen van de beschikbare genenpoel kan leiden tot:
- Hogere inteeltcoëfficiënten
- Opduiken van andere recessieve ziekten
- Verlies van rastypische eigenschappen en bloedlijnen
Inteelt wordt wereldwijd erkend als een veel belangrijker oorzaak van ernstige gezondheidsproblemen bij rashonden dan DM.
Voorbeelden zijn patella luxatie, hartafwijkingen, immunodeficiëntie, oogziekten, huidproblemen en complexe polygenetische aandoeningen zoals epilepsie.
Hernia en andere oorzaken van achterhandzwakte
Achterhandzwakte komt bij oudere Shih Tzu’s wel eens voor, maar wordt vaak veroorzaakt door:
- Hernia (tussenwervelschijf)
- Spondylose
- Artrose in heupen of knieën
- Spieratrofie door inactiviteit
- Ouderdomsslijtage van zenuwbanen zonder DM
Het gevaar bestaat dat elk oud hondje met zwakke achterpoten foutief als “DM-geval” wordt bestempeld zonder de juiste diagnostische stappen. Dat leidt tot onterechte angst en onnodig uitsluiten van foklijnen.
Het belang van een gebalanceerd fokbeleid
Een verstandig beleid erkent het belang van testen en registratie maar zet in op een evenwicht tussen gezondheid, diversiteit en rastypische kwaliteiten. Genetische diversiteit is een essentieel verdedigingsmechanisme tegen erfelijke ziekten.
Bij andere rassen (zoals de Cavalier King Charles Spaniël in Vlaanderen) wordt zelfs drager × lijder toegestaan om precies dezelfde reden: voorkomen van inteeltdepressie en behoud van bloedlijnen, terwijl risico’s transparant worden beheerd.
Opmerking over DM bij de ShihTzu: DM is klinisch zeldzaam en heeft een complexe overerving. Bij veel rassen wordt de test als slecht gecorreleerd beschouwd met het risico op de ontwikkeling van DM, en de aanbevelingen zijn om de test niet te gebruiken voor rasbrede fokstrategieën, zelfs niet als er enig bewijs is van de aanwezigheid van DM in het ras. Genetische testen op DM worden dan ook als zeer nuttig beschouwd ter ondersteuning van de diagnose. Hoewel de SOD 1-variant vaak voorkomt bij veel rassen, zijn er weinig klinische gevallen waargenomen en bevestigd, en in veel gevallen is DM nooit waargenomen bij de rassen. https://dogwellnet.com/content/health-and-breeding/breeds/breed-specific-health-reports/get-a-grihp-on-cavalier-king-charles-spaniels-r846
Is het ethisch verantwoord om 25% genetische lijders te riskeren?
Het cijfer van 25% lijders is een puur theoretisch maximum, gebaseerd op overervingswetten. In de praktijk blijkt uit onderzoek dat de penetrantie sterk varieert per ras. Bij de Shih Tzu is het klinische ziektebeeld bij A/A-honden extreem beperkt of zelfs afwezig. Het gaat dus niet om 25% zieke pups, maar om genetische lijders met een zeer lage kans op symptomen. Ons voorstel mikt juist op gecontroleerde, transparant geregistreerde combinaties, zodat risico’s verantwoord beheerd kunnen worden.
We onderhouden bovendien contact met andere Shih Tzu-clubs in de buurlanden, die dit beeld bevestigen. De Nederlandse Shih Tzu Club onderschrijft wat wij al aangaven: “Degeneratieve myelopathie (DM) komt nauwelijks voor bij de Shih Tzu. Er wordt geen melding gemaakt van deze aandoening bij de bekende erfelijke afwijkingen van het ras. Fokkers die tientallen jaren ervaring hebben, geven aan deze afwijking niet te kennen. Ook informatie uit het buitenland wijst niet op het voorkomen van deze afwijking. Een hernia moet men vooral niet aanzien voor DM.
Conclusie: Gezien het bovenstaande zal het u niet verbazen dat wij het opnemen van een verplichte DNA-test op DM niet zullen opnemen in ons Verenigingsfokreglement (VFR).”
Conclusie over Degeneratieve Myelopathie
Degeneratieve Myelopathie bij de Shih Tzu is een reëel maar zeer zeldzaam risico. De genetische test is een nuttig instrument maar moet verstandig ingezet worden, niet als absolute uitsluitingsregel. Het uitsluiten van alle dragers kan het ras meer kwaad dan goed doen door genetische verarming.
Het blijft cruciaal om wetenschappelijk onderbouwd beleid te voeren dat oog heeft voor de gezondheid van individuele honden én het langetermijnbehoud van het ras. Dit vraagt overleg, transparantie, en het durven maken van genuanceerde keuzes.
Nawoord ter informatie
Kleinschalige fokkers die bewust inzetten op het totaalbeeld van de Shih Tzu zijn vaak aangewezen op buitenlandse reuen. Deze worden meestal aangekocht tussen de leeftijd van 6 tot 9 maanden, zodat de kwaliteiten van de hond goed zichtbaar zijn en nauwkeurig beoordeeld kunnen worden.
Selectiecriteria voor een geschikte reu of teef
Bij de keuze van een buitenlandse reu of teef letten deze fokkers zorgvuldig op eigenschappen zoals:
- algemene gezondheid,
- correcte lichaamsbouw,
- expressie en stand van de ogen (boven de neusrug),
- open neusgaten en een niet te korte snuit,
- vachtstructuur en lengte (inclusief groeicyclus),
- correcte hoekingen in de achterhand,
- rechte rug en juist aangezette staart,
- én vooral een passend karakter.
Een Shih Tzu moet een charmante, lieve aard hebben, met een tikkeltje arrogantie maar zonder agressie. Dit gedrag is een erfelijk kenmerk. Zoals een border collie instinctief herderstaken uitvoert, bezit een Shih Tzu een natuurlijke elegantie en charme. Hij houdt niet van bevelen, maar met een vriendelijke aanpak bereik je alles.
Deze zorgvuldige aanpak verklaart waarom kleine fokkers zelden reuen aankopen bij grootschalige kwekers. Daar worden pups vaak al op 8 weken herplaatst, wat te vroeg is om hun ontwikkeling correct te beoordelen. Daarnaast zijn oudere dieren uit deze lijnen reeds geknipt of volledig geschoren, waardoor het moeilijk is om de vachtstructuur correct te beoordelen. Dit is geen belangrijk criterium binnen een verantwoorde fokselectie maar draagt bij tot het uiterlijk en voorkomen van een ShihTzu.
Disclaimer: Dit artikel is tot stand gekomen op basis van uitgebreid literatuuronderzoek en internationale bronnen. We blijven nieuwe cijfers en inzichten opvolgen en staan open voor dialoog met onderzoekers, dierenartsen en fokkers om dit onderwerp verder te verfijnen.
